Hemen duzue neolitoari buruzko bideo bat "Erase una vez..." sailekoa. Ongi laburtzen du Neolitoak suposatu zuen abantaila.
2014-04-29
NEOLITOA
Neolitoa
Neolitiko deitzen
zaio Antzin Aroko
historia aurreko Mesolitiko
eta Metal Aroaren
artean dagoen garai edo aroari. Harria lantzeko forma berria garatu zen eta
hortik hartu zuen izena aro honek; Paleolitikoan
ez bezala, harria landu eta lanabes eta tresna moduan erabiltzen baitzuen. Hala
ere ez da hori "iraultza neolitiko" izenaz ezagutu ohi denaren
elementu bereizgarri bakarra. Izan ere, eta azken glaziazioaren ondorengo klima
epelagoak lagunduta, aro honetan gizakia ehiztari-biltzaile huts izatetik
nekazaritzan eta abeltzaintzan hasi zen; hau da, gauzak ekoizten hasi zen.
Horrez gain, buztingintza, otarregintza eta merkataritzaren hastapenak ere
garatu ziren. Populazioa nabarmen hazi egin zen eta gizartea leinuetan bildu
ahala, finkatzeko eta bizilekuak eraikitzeko joera nagusitu zen.2014-04-06
ZENBAIT MAKINA.
TXIRRIKA.
Txirrika
ardatz batean biratzen den gurpil bat da. Gurpilak inguruan zirrikitu
bat du, eta zirrikkitu horretatik soka bat edo kate bat pasatzen da. Txirrikari
esker, gauzak errazago igotzen dira. Gauzak sokaren edo katearen mutur
batean jartzen dira, eta beste muturrari tira egiten zaio, beherantz.
Oso
gauza pisutsuak igotzeko, txirrika bat baino gehiago erabiltzen dira.
Esaterako, pisu handiko gauzak igotzeko, txirrika bat baino gehiagoko
garabiak erabiltzen dira.
 |
| Aliketak |
PALANKA.
Palanka barra zurrun bat da eta, puntu batean bermatuta, puntu horren inguruan biratzen da.
Barraren puntu batean, indar egiten da; beste puntu batean, berriz,
zerbait jartzen da (altxatzeko, eusteko eta abar). Aliketak,
kraskagailua eta matxardak, adibidez, palankaz osatuta daude.
 | ||
| Matxardak |
 |
| Kraskagailua |
PLANO INKLINATUA.
Plano inklinatua nolabaiteko malda duen arrapala da. Gauza pisutsuak igotzeko eta jaisteko balio du, zuzenean haiei tira egitean baino indar txikiagoa eginda.
Arrapalak
zenbat eta inklinazio txikiagoa izan, orduan eta errazago igoko ditugu
gauzak, irristaraziz edo pirritan eramanez. Nolanahi ere, bide luzeagoa
egin behar da.
 | |||
| plano inklinatua. |
 |
| Ingeles giltza. |
ERREMINTAK
Zurginek, argiketariek, mekanikariek eta beste langile batzuek erabiltzen dituzte erremintak. Adibidez,
zurginek zerrak, mailuak, grapagailuak eta abr erabiltzen dituzte;
mekanikariek, berriz, ingeles giltzak, bihurkinak eta abar.
Erreminta batzuk makina bakunak dira ( mailua, adibidez); beste batzuk, aldiz, makina konposatuak (grapagailua, esaterako).
MAKINEK ASKO LAGUNTZEN DIGUTE.
ZER DIRA MAKINAK?
Makinak lana eta denbora aurrezten laguntzen diguten tresnak dira eta pieza batez edo bat baino gehiagoz osatuta daude.
Esate
baterako, guraizez hatzez baino errazago mozten ditugu paperezko
orriak. Era berean, irabiagailuz eskuz baino azkarrago prestatzen ditugu
pureak.
ZERTARAKO ERABILTZEN DITUGU MAKINAK?
Makinak hainbat lanetarako erabiltzen ditugu; esaterako:
- Gauza astunak altxatzeko, garabiak edo arrapalak erabil ditzakegu.
- Leku batetik bestera joateko, tresnak, hegazkinak eta autoak erabiltzen ditugu.
- Zura eta beste material batzuk mozteko, zerrak erabiltzen ditugu.
- Jolasteko, bideo-kontsolak erabiltzen ditugu.
- Etxeko lanak errazago egiteko, ikuzkailuak, ontzi-garbigailuak eta abar erabiltzen ditugu.
MAKINA MOTAK.
Bi motatako makinak daude:
- Makina bakunak.Oso pieza gutxi dituzte. Makina bakunak dira, adibidez, txirrikak, palankak eta arrapalak.
- Makina konposatuak. Elkartutako zenbait makina bakunez osatuta daude. makina konposatuak dira, adibidez, bizikletak, erlojuak eta irabiagailuak.
 |
| palanka, makina sinplea. |
 | |||
| erlojua, makina konposatua |
NOLA FUNTZIONATZEN DUTE MAKINEK?
Makina batzuek pertsonen edo animalien indarrez
funtzionatzen dute. Esate baterako, bizikleta mugitzeko, pedalei
eragiteari uzten badiogu, bizikletak aurrera egiten du pixka batean;
azkenean, ordea, gelditu egiten da.
Gurdiak animalien indarrez mugitzen dira.
Mailua, aliketak, errazta eta zenbait gurpil-aulki pertsonek eragindako beste makina batzuk dira.
Beste makina batzuek, berriz, elektrizitatea edo erregairen bat behar
dute funtzionatzeko, nahiz eta horiek ere norbaitek maneiatu. Esate
baterako, autobusek eta autoek erregaia behar dute funtzionatzeko;
adibidez, gasolina edo gasolioa. Ordenagailuek eta irabiagailuek,
berriz, elektrizitatea behar dute.
Makina askok (haizagailuek, kamioiek...) motorra dute, mugimendua sortzeko.
Harpidetu honetara:
Mezuak (Atom)